การติดเชื้อพยาธิปากขอ

การติดเชื้อพยาธิปากขอ

Hookworm infection คือการติดเชื้อพยาธิชนิด Ancylostoma duodenale หรือ Necator americanus ซึ่งเป็น Helminth (พยาธิตัวกลม) ที่อาศัยอยู่ในลำไส้เล็กของมนุษย์ โดยพยาธิจะดูดเลือดจากผนังลำไส้ ทำให้เกิด ภาวะโลหิตจางและขาดธาตุเหล็ก การติดเชื้อพบมากในพื้นที่เขตร้อนและกึ่งเขตร้อนที่มีสภาพสกปรกและการจัดการอุจจาระไม่ดี การติดเชื้อจำนวนมากอาจทำให้เกิด hypoproteinemia และ edema ได้

สาเหตุและปัจจัยเสี่ยง
-การเข้าสู่ร่างกาย    ตัวอ่อนของพยาธิ (filariform larva) เจาะผิวหนังโดยตรง (เช่น เท้าเปล่า) หรือผ่านการรับประทานอาหารหรือน้ำที่ปนเปื้อน
-แหล่งติดเชื้อดินที่มีอุจจาระของผู้ติดเชื้อ เนื่องจากไข่พยาธิฟักเป็นตัวอ่อนในดิน
-ปัจจัยเสี่ยงเด็กหรือผู้ใหญ่ที่เดินเท้าเปล่า พื้นที่เกษตรกรรม สภาพสังคมคับแคบ ขาดสุขอนามัย และสภาพอากาศร้อนชื้นที่เอื้อต่อการเจริญเติบโตของพยาธิ
พยาธิวิทยา (Pathophysiology)
-ตัวอ่อนเข้าสู่ผิวหนัง → เคลื่อนผ่านหลอดเลือดเข้าสู่ปอด → ไอ → กลืนลงกระเพาะ → ลำไส้เล็ก
-ตัวเต็มวัยในลำไส้เล็ก → ดูดเลือดจากผนังลำไส้ → เกิด โลหิตจางแบบขาดธาตุเหล็ก
-การติดเชื้อจำนวนมาก → ภาวะทุพโภชนาการ น้ำหนักลด และล่าช้าในการเจริญเติบโตในเด็ก

อาการทางคลินิก
ระยะอาการสำคัญ
-ระยะผิวหนัง→คัน แดง บวม ตุ่มน้ำเล็ก ๆ บริเวณเท้า (ground itch)
-ระยะปอด→ไอ แสบคอ มีเสมหะเล็กน้อย (เรียกว่า Loeffler’s syndrome)
-ระยะลำไส้→ปวดท้อง คลื่นไส้ เบื่ออาหาร ท้องเสียหรือท้องผูก บางรายท้องอืด
-ระยะเรื้อรัง→โลหิตจาง ซีด เหนื่อยง่าย ใจสั่น เหนื่อยง่าย เหนื่อยตอนออกแรง ช้า-เจริญเติบโตในเด็ก

การวินิจฉัย
1.การตรวจอุจจาระ
-พบ ไข่พยาธิชนิด Hookworm
-อาจต้องตรวจหลายตัวอย่างเพราะไข่ไม่ได้ออกทุกวัน
2.การตรวจเลือด
-CBC: ซีด, Hb ต่ำ, ferritin ต่ำ (ขาดธาตุเหล็ก)
-บางรายอาจมี eosinophilia เล็กน้อย
3.ประวัติสัมผัส
-เดินเท้าเปล่าในดินหรือบริเวณที่เสี่ยง
-พื้นที่เกษตรกรรมที่มีสุขอนามัยต่ำ

การรักษา
ยาต้านพยาธิ (Anthelmintics)
ยา
ขนาดและระยะเวลา
หมายเหตุ
Albendazole
400 mg ครั้งเดียวยาที่นิยมที่สุด
รักษาครั้งเดียวได้ผลดี
Mebendazole
100 mg 2 ครั้ง/วัน 3 วันหรือ 500 mgครั้งเดียว
อีกทางเลือกหนึ่ง
Pyrantel pamoate
11 mg/kg ครั้งเดียว
ปลอดภัยสำหรับเด็ก

การเสริมโภชนาการ
-ธาตุเหล็ก: ช่วยรักษาโลหิตจาง
-โปรตีนและแร่ธาตุ: แก้ภาวะทุพโภชนาการ
 
การป้องกัน
-สวมรองเท้าเวลาเดินบนดิน
-ล้างมือให้สะอาดก่อนอาหาร
-จัดการอุจจาระอย่างถูกสุขลักษณะ
-ให้ความรู้สุขอนามัยแก่ชุมชน

ควรหรือไม่ควร
-ควรตรวจและรักษา หากสงสัยหรือตรวจพบการติดเชื้อ
-ควรป้องกัน การติดเชื้อซ้ำโดยปรับพฤติกรรมและสิ่งแวดล้อม
*ไม่ควรปล่อยทิ้ง เพราะอาจทำให้โลหิตจางรุนแรง ช้าเจริญเติบโตในเด็ก และมีผลต่อพัฒนาการร่างกาย